1. Giao dịch dân sự là gì?
Giao dịch dân sự theo quy định tại Bộ luật dân sự năm 2015: “là hợp đồng hoặc hành vi pháp lý đơn phương làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự”.
Giao dịch dân sự là một sự kiện pháp lí dưới dạng hành vi pháp lí của một bên (hành vi pháp lý đơn phương) hoặc nhiều bên (hợp đồng) làm phát sinh hậu quả pháp lí. Hậu quả của việc xác lập giao dịch dân sự là làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của chủ thể trong quan hệ pháp luật dân sự. Giao dịch là hành vi có ý thức của chủ thể nhằm đạt được mục đích nhất định nên giao dịch dân sự là hành vi mang tính ý chí của chủ thể tham gia giao dịch với những mục đích và động cơ nhất định.
2. Giao dịch dân sự vô hiệu
Không phải tất các các giao dịch dân sự đều có hiệu lực, chỉ những giao dịch hợp pháp mới làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của chủ thể tham gia giao dịch. Các điều kiện để giao dịch có hiệu lực được quy định tại Điều 117 Bộ luật dân sự năm 2015 như sau:
“1. Giao dịch dân sự có hiệu lực khi có đủ các điều kiện sau đây:
a) Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập;
b) Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện;
c) Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
2. Hình thức của giao dịch dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự trong trường hợp luật có quy định”.
Như vậy, các giao dịch dân sự không đáp ứng điều kiện có hiệu lực quy định tại Điều 117 là các giao dịch dân sự vô hiệu. Một số loại giao dịch dân sự vô hiệu:
+ Giao dịch dân sự vô hiệu do vi phạm điều cấm của luật, trái đạo đức xã hội;
+ Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo;
+ Giao dịch dân sự vô hiệu do vi phạm điều kiện về chủ thể;
+ Giao dịch dân sự vô hiệu do bị nhầm lẫn;
+ Giao dịch dân sự vô hiệu do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép;
+ Giao dịch dân sự vô hiệu do không tuân thủ quy định về hình thức.
3. Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo
Quy định về giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo được ghi nhận tại Điều 124 Bộ luật Dân sự năm 2015.
Các bên trong giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo đều hoàn toàn tự nguyện xác lập giao dịch nhưng lại cố ý bày tỏ ý chí không đúng với bản chất ý chí của họ:
+ Khi các bên xác lập giao dịch giả tạo nhằm che giấu một giao dịch khác thì giao dịch giả tạo vô hiệu, giao dịch bị che giấu có hiệu lực nếu đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định.
VD: quan hệ giữa các bên là vay mượn nhưng lại xác lập giao dịch mua bán tài sản à giao dịch mua bán vô hiệu.
+ Khi các bên xác lập giao dịch giả tạo nhằm trốn tránh nghĩa vụ với bên thứ ba thì giao dịch dân sự đó vô hiệu.
VD: trong hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, giá bán ghi trong hợp đồng thấp hơn giá bán thực tế để trốn tránh nghĩa vụ thuế với Nhà nước à giao dịch này vô hiệu.
4. Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo
Hậu quả pháp lý của tất cả các giao dịch dân sự vô hiệu theo quy định tại Điều 131 Bộ luật Dân sự như sau:
“1. Giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập.
2. Khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì trị giá thành tiền để hoàn trả.
3. Bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức đó.
4. Bên có lỗi gây thiệt hại thì phải bồi thường.
5. Việc giải quyết hậu quả của giao dịch dân sự vô hiệu liên quan đến quyền nhân thân do Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định”.
5. Tình huống thực tế về giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo
Trong đời sống, khi có nhu cầu tài chính nhưng không thể vay tại các tổ chức tín dụng, mọi người thường tìm đến các đối tượng cho vay cá nhân bởi số tiền vay có thể lớn hơn, thủ tục cho vay dễ dàng hơn so với các ngân hàng, nhược điểm lớn nhất đó chính là lãi suất cao.
Bên cho vay luôn yêu cầu có tài sản đảm bảo và trên thực tế tài sản này thường là quyền sử dụng đất. Bên cho vay thay vì chỉ cầm giữ bản gốc Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thì họ còn yêu cầu bên vay phải viết hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất và công chứng để đảm bảo thì mới cho vay.
Ở đây, ý chí thật sự của các bên là vay mượn tiền nhưng khi bày tỏ ý chí này thông qua hợp đồng thì lại là chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Trong trường hợp này, giao dịch chuyển nhượng quyền sử dụng đất là giao dịch dân sự vô hiệu nhằm che giấu giao dịch vay mượn tiền.
Tranh chấp sẽ phát sinh khi bên vay không thể trả tiền cho bên cho vay hoặc trước thời hạn trả tiền nhưng bên cho vay đã tự làm thủ tục sang tên Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Khi đó, bên cho vay được xác lập quyền sử dụng đất, họ có thể bán cho bên thứ ba hay làm các hành vi khác mà pháp luật cho phép.
Thông thường, bên vay sẽ không được giữ giấy tờ vay tiền (do thường vay nặng lãi) và thiếu các chứng cứ chứng minh mối quan hệ vay mượn, chứng minh ý chí của mình không thật sự muốn chuyển nhượng quyền sử dụng đất tại thời điểm xác lập giao dịch đó nên việc chứng minh giao dịch dân sự vô hiệu rất khó khăn. Nếu gặp phải tình huống này, mọi người cần liên hệ ngay đến các Luật sư để được tư vấn, hỗ trợ kịp thời để bảo vệ tối đa quyền, lợi ích hợp pháp của mình.
Trên đây là toàn bộ những nội dung liên quan đến giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo mà chúng tôi muốn cung cấp cho các bạn, hi vọng rằng những thông tin mà chúng tôi cung cấp đã giúp ích cho các bạn trong việc tìm hiểu về giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo, để có thể bảo vệ quyền lợi của bản thân mình một cách tốt nhất theo quy định pháp luật. Ngoài ra nếu các bạn còn có những vấn đề thắc mắc khác thì có thể liên hệ với chúng tôi thông qua số điện thoại 0868 945 966 để được hỗ trợ một cách nhanh chóng nhất có thể.